Wystawa rzeźby kameralnej ze zbiorów Muzeum Miedzi w Legnicy

W Muzeum Dawnego Kupiectwa w Świdnicy możemy zobaczyć wystawę przygotowaną przez dr. Radosława Skowrona prezentującą rzeźbę kameralną ze zbiorów Muzeum Miedzi w Legnicy. Wyeksponowany wybór stanowi ponad 50 rzeźb, pokazujących rozmaite tendencje i kierunki stylistyczne powstałe u schyłku XVIII, w XIX i XX w.
Muzeum Miedzi w Legnicy od początków powołania (1962), kontynuuje proces gromadzenia rzeźby kameralnej polskiej i zagranicznej. Znaczna część zabytków została pozyskana z Centralnej Składnicy Muzealnej w Kozłówce w latach siedemdziesiątych XX w. Otrzymane eksponaty najprawdopodobniej pochodziły z prowadzonych, tuż po wojnie, działań zabezpieczających majątek poniemiecki, m.in. z obszaru Dolnego Śląska. Składnica w Kozłówce pełniła potem także funkcję magazynu sztuki w stylu socrealistycznym.
Najliczniejszą grupą na wystawie stanowi rzeźba obca. W XIX wieku Francja stała się obszarem gdzie najpłodniej rozwijała się sztuka rzeźbiarska. Nie bez wpływu na jej formę i tematykę miały wydarzenia związane z Rewolucją Francuską, ale przede wszystkim odkrycia archeologiczne, m.in. w Pompejach i Herkulanum. Rozpoczął się czas fascynacji pięknem starożytnych Greków i Rzymian. Została na nowo wskrzeszona technika odlewania brązów. Dostrzegalne w ówczesnej rzeźbie zanurzenie się w historii, z elementami erudycji oraz wątków alegoryczno-literackich, często dominowało nad formą. W tym nurcie tworzył wybitny Jean Baptiste Pigalle (1714-1785). W naszych zbiorach posiadamy eksponat tego wybitnego przedstawiciela wczesnego klasycyzmu, który zasłynął z wykonania postaci Woltera (1776, Luwr). Prezentowana na wystawie figura Kardynał (2 poł. XVIII w.) ukazuje majestatyczną postać duchownego z wzniesioną ręką i drugą opartą o monumentalny postument. Wpisuje się ona w kanon rzeźbiarski doskonalony przez Pigalla. Podobny temat realizował Albert Carrier de Belleuse (1824-1887). W figurze Czytająca (brąz złocony, kość słoniowa) artysta uchwycił swobodną elegancją, pewien patos i intymność. W latach 1864-1870 w jego pracowni asystował mu Auguste Rodin. Neobarokowe rozwiązania stosował Marthurin Moreau (1822-1912), słynący z licznych figur, nawiązujących do tematyki rodzajowej i alegorycznej. Flecista wiejski, (l. 70/80. XIX w.) stanowi osnowę poetyckiego, swobodnego kunsztu wzorowanego na dawnych mistrzach. Artystą, który podejmował podobny wątek był Jacques Antoine Theodore Coinchon (1814-1881). W rzeźbie Pasterz grający na dudach (ok. 1860), ukazał chłopca grającego na instrumencie typowym dla kultury ludowej. Motywy rodzajowe zyskały uznanie w odsłonie realistycznej. Docenione zostały idee codzienności, dotychczas nieistniejące w świecie wytwornej sztuki. Sceneria wiejska, praca fizyczna odnajdowały swoją akceptację w rzeźbie Jeana Garniera (1853-1910). Na fali popularności realizmem stworzył odlew Chłopkę, kobietę wiejską, trzymającą atrybut sianokosów, dwuzębne widły.
Bardzo dobrze na wystawie została pokazana grupa dziewiętnastowiecznej rzeźby niemieckiej. Intrygujący zestaw pokazuje tendencje stylistyczne oraz tematy popularne wśród elity artystycznej oraz kolekcjonerów. Wyraźny imperatyw klasycyzmu, rozwijał się pod ogromnym wpływem niemieckiego uczonego Johanna Joachima Winckelmanna (1717-1768). W swojej karierze artystycznej do tych odkryć nawiązywał Theodor Erdmann Kalide (1801-1863), uczeń twórcy kwadrygi z Bramy Brandenburskiej w Berlinie Johanna Gottfrieda Schadowa (1764-1850) oraz Chrystiana Raucha (1777-1857). W pracowni tego ostatniego wykonał słynny model Lwa czuwającego lub Lwa śpiącego. Na wystawie pokazano miniaturę Lwa śpiącego, który był wielokrotnie realizowany jako pomnik, m.in. w Berlinie, Bytomiu i Legnicy. Kontynuatorem tradycji starożytnej i współpracownikiem mistrza Christiana był Hermann Gladenbeck (1827-1918). Miniatura jego autorstwa Umierający Gal została skopiowana z rzeźby okresu hellenistycznego, eksponowanej w Muzeum Kapitolińskim. W tej konwencji powstała kopia Wenus z jabłkiem. Figurka to przykład repliki wspaniałego dzieła duńskiego rzeźbiarza Bertla Thorvaldsena (1770-1844). Tego rodzaju „dziełka” produkowano seryjnie jako turystyczne pamiątki, modne wśród europejskiej socjety. W drugiej połowie XIX w. dostrzegalny jest nurt realistyczny podejmowany m.in. przez Juliusa Schmidt-Fellinga (1833-1920) i Franza Ifflanda (1862-1935). Licznie powstające rzeźby hutników, górników czy robotników stały się tematem powszechnym, związanym z „rewolucją przemysłową”. Wytwarzane niemal masowo stawały się nośnikami gloryfikującymi wysiłek pracy fizycznej. Ta tematyka obecna jest także w twórczości Ernsta Segera (1868-1939) autora pomnika Helmutha von Moltke (1899) w Świdnicy.
Koniec wieku przyniósł fascynację dekoracyjnością i finezją formy. Secesyjne rozwiązania stosował w twórczości Emmanuel Villanis (1858-1914). Odlewy Villanisa przedstawiające popiersia młodych kobiet, charakteryzują się rozedrganą i elegancką linią. Ten typ powstawał w niezliczonych egzemplarzach, które traktowano jako element wystroju gabinetu lub luksusowego wnętrza mieszczańskiego. Równie wyjątkową jest kompozycja Maxa Langa (1868) Stary i młody Faun (1906). Można przypuszczać, iż artysta inspirował się operą Popołudnie Fauna skomponowanej przez Claude’a Debussy’ego (1894), opartą na poemacie Stéphane’a Mallarmégo. Rzeźbiarz wykonał dzieło w wersji w brązie oraz z porcelany, ukazujące faunów, postaci pół człowieka pół zwierzęcia, pochylonych nad kadzią. Następny literacki motyw to Sen nocy letniej, który znalazł swoje odzwierciedlenie w urokliwej pracy wybitnego włoskiego rzeźbiarza Vincezo Alfano (1850-1897).
W kolekcji znajdują się zaledwie dwie rzeźby w niezwykle rozpoznawalnym dwudziestowiecznym stylu art deco. Do popularnych rzeźbiarzy tworzących w tej estetyce należał Bruno Zach (1891-1945). Czerpał inspiracje z podpatrywania barwnego i kontrowersyjnego życia nocnego Wiednia i Berlina. Tancerka Zacha emanuje nadzwyczajną gracją i zmysłowością, ukazuje kobietę, siedzącą na niedźwiedziej skórze (marmur) i jednocześnie pochylającą się ku swemu trzewikowi. W tym duchu tworzył także Paul Phillippe (1870-1930). Stworzył wielokrotnie powtarzany motyw Rosyjskiej tancerki (1920). Prawdopodobnie do powstania tej figury przyczyniły się występy znakomitego Baletu Rosyjskiego Siergieja Diagilewa.
Zbiór zdobi dziesięć modernistycznych rzeźb wrocławskiego artysty Jaroslava Vonki (1875-1952). Do niedawna mało rozpoznawalny dorobek artystyczny, olśniewa pomysłem i wykonawstwem. Jego wielowarstwowa twórczość to przykład dojrzałego stylu art deco, jak również przejaw zainteresowań ekspresjonizmem czy modnym kubizmem. Twórca dokonał połączenia nowoczesnych stylów z tradycyjnymi technikami, m.in. kowalstwem i odlewnictwem. Wielość poruszanych tematów pozwalała mu osiągać niezwykłe efekty plastyczne. Wykuwane, odlewane figury, m.in.: Figura mężczyzny z gałązką, Figura ogrodnika, Figura byka odsłaniają nadzwyczajną znajomość materiału i kunsztu w opracowaniu detalu.
Równie interesujący zespół tworzy skromny zbiór polskiej rzeźby. Zróżnicowany formalnie stanowi zaledwie wycinek rodzimej sztuki rzeźbiarskiej. Do najstarszych przykładów należy realistyczna, pełna patosu figura Kowala (1906), odlana w warszawskiej pracowni Braci Łopieńskich (1862-). Żebraczka (l. 20. XX w.) Władysława Wasiewicza (1888-1971) to rzeźba, w której uwidacznia się wyraźny wpływ na stylistykę artysty konwencja mistrza symbolizmu Konstantego Laszczki (1865-1956), którego był uczniem w krakowskiej Akademii Sztuk Pięknych. W odlewie Wasiewicz przedstawił siedząca kobietę, z głową nienaturalnie wysuniętą i z mocno naprężonymi żyłami szyi. W niewielkiej formie zamknął pewną nerwowość, surowość połączoną z subtelnością.
Pozostała część prac została zrealizowana w latach powojennych (l. 1945-1960). Większość z nich reprezentowała wprowadzony przez władze komunistyczne nurt realizmu socrealistycznego. Nowa doktryna artystyczna miała być zrozumiała dla mas, stąd jej propagandowy dyskurs. Artyści pod względem rozwiązań formalnych odwoływali się do realizmu, akademizmu XIX w. W zbiorze dominuje rzeźba portretowa, często wykonywana w ramach rozmaitych konkursów propagandowych. Portret pozwalał rzeźbiarzom zachować pewną niezależność od jednoznacznego przekazu ideologicznego. To jednak, wielu z nich stało się twórcami pomników upamiętniających postaci lub wydarzenia związanych z systemem komunistycznym.
Przedstawicielem nowego kierunku w sztuce był Józef Galica (1924-1985) prof. krakowskiej ASP, a także uczeń Xawerego Dunikowskiego (1924-1985), znany z wykonywania serii realistycznych głów swojego syna. Adam Procki (1909-1990) autor pomnika poświęconego ofiarom obozu w Gross-Rosen (1953), zaprojektował Głowę Anieli. Portret młodej kobiety, o masywnych rysach oraz włosach spiętych w okrągły warkocz, można potraktować, jako jeden z sugestywnych wizerunków przedstawicielki klasy pracującej. Karol Tchorek (1904-1985), podobnie jak Procki, był uczniem Tadeusza Breyera, a przed wojną zasłynął z opracowania sarkofagu marszałka Józefa Piłsudskiego. Po 1945 stał się autorem warszawskich tablic, upamiętniających mieszkańców zamordowanych przez Niemców. Prezentowane popiersie Kurpianki, odsłania dziewczynę o delikatnym modelunku, z opaską na głowie, utożsamianą z nurtem promującym kulturę ludową.